Bắc Âu và cuộc chia tay dần dần với tiền mặt

chiaselund
May 19
4 min read

Updated: May 20

Hãy thử tưởng tượng: bạn bước vào một quán cà phê nhỏ ở Oslo, chọn một chiếc bánh quế và ly cà phê nóng, nhưng khi rút tờ tiền ra thanh toán, người bán lịch sự chỉ vào tấm biển nhỏ “Vi tar ikke kontanter” – “Chúng tôi không nhận tiền mặt”.

Nếu bạn thấy ngạc nhiên, thì chào mừng bạn đến với một phần thực tế đang diễn ra ở nhiều thành phố Bắc Âu. Những quốc gia như Thụy Điển, Đan Mạch, Na Uy và Phần Lan đang dần tiến tới một xã hội không tiền mặt – nơi mọi giao dịch, từ vé xe buýt đến mua vé xem hòa nhạc, đều được thực hiện qua điện thoại hoặc thẻ ngân hàng.

Bắc Âu và cuộc chia tay dần dần với tiền mặt

Từ “ít dùng tiền mặt” đến “không còn tiền mặt” – Khoảng cách không còn xa

Không chỉ đơn thuần là giảm dùng tiền mặt – các nước Bắc Âu đang nghiêm túc hướng tới loại bỏ hoàn toàn hình thức thanh toán truyền thống này.

Đan Mạch đã bắt đầu thu hồi dần các tờ tiền lớn như 1.000 kroner và lên kế hoạch có thể chấm dứt tiền mặt vào năm 2048 nếu tốc độ hiện tại duy trì.

Na Uy thậm chí được dự đoán có thể không còn sử dụng tiền mặt ngay trong vòng 10 năm tới – sớm hơn cả các nước láng giềng.

Thụy Điển, vốn nổi tiếng là “xã hội không tiền mặt tiên phong”, đang chứng kiến sự sụt giảm mạnh số lượng máy ATM, với phần lớn cửa hàng không còn chấp nhận tiền mặt.

Infographic thể hiện xu hướng sử dụng tiền mặt tại Thụy Điển từ năm 2014 đến 2024 (nguồn Copilot)

Điểm nổi bật trong biểu đồ :

Tỷ lệ thanh toán bằng tiền mặt đã giảm mạnh từ 40% năm 2014 xuống còn 9% vào năm 2024.
Có một sự tăng nhẹ vào năm 2023, được cho là do người dân sử dụng tiền mặt dự trữ trong bối cảnh bất ổn quốc tế

Phần Lan, tuy thận trọng hơn, nhưng vẫn đang trên cùng con đường khi thanh toán bằng ứng dụng điện thoại như MobilePay ngày càng phổ biến.

Điện thoại thông minh giờ là... ví tiền

Ở các nước này, nếu bạn không có smartphone, thẻ ngân hàng hoặc một app thanh toán như Vipps (Na Uy), Swish (Thụy Điển), MobilePay (Phần Lan, Đan Mạch) – thì bạn sẽ gặp nhiều tình huống “dở khóc dở cười”:

Mua vé tàu không được
Gửi con đi học phải trả học phí qua app
Chợ trời cũng chỉ chấp nhận chuyển khoản

Nhiều người Việt mới sang, đặc biệt là người lớn tuổi hoặc lao động tay chân, có thể cảm thấy bối rối khi phải học cách “thích nghi số hóa” chỉ để... mua ổ bánh mì.

Xã hội không tiền mặt có thật sự tốt đẹp như tưởng tượng?

Chuyển đổi số giúp tăng tính minh bạch, chống rửa tiền và giảm tội phạm vặt, nhưng mặt trái cũng không ít:

Người già, người di cư, người không rành công nghệ dễ bị bỏ lại phía sau.
Phụ thuộc hoàn toàn vào ngân hàng và hạ tầng số khiến xã hội dễ tổn thương trước sự cố kỹ thuật hoặc bị tấn công mạng.
Tính riêng tư suy giảm – mọi giao dịch đều được lưu vết, kể cả ly cà phê bạn mua lúc 8h sáng.

Không ngẫu nhiên mà một bộ phận người dân tại các nước này, đặc biệt là người cao tuổi và vùng nông thôn, vẫn giữ thói quen dùng tiền mặt như một hình thức tự do cuối cùng.

Người Việt ở Bắc Âu: Nên chuẩn bị gì?

Nếu bạn đang hoặc sẽ sống ở Thụy Điển, Đan Mạch, Na Uy hay Phần Lan, bạn cần:

Mở tài khoản ngân hàng càng sớm càng tốt sau khi có giấy tờ cư trú hợp pháp.
Tải và học dùng các ứng dụng thanh toán phổ biến tại nước sở tại.
Luyện kỹ năng số căn bản – đặc biệt là với người thân lớn tuổi đi cùng.
Luôn giữ một khoản dự phòng trong tài khoản phòng khi mất mạng, hỏng app, hoặc bị khoá thẻ.

Xã hội không tiền mặt là điều không thể tránh khỏi ở các nước Bắc Âu – nơi công nghệ phát triển, chính phủ hiệu quả và người dân đã quen sống “không chạm”. Tuy nhiên, với cộng đồng người Việt, đặc biệt là những người mới sang hoặc đang tìm việc, sự chuyển đổi này đòi hỏi tâm thế học hỏi, thích nghi và hỗ trợ lẫn nhau. Bởi lẽ, điều quan trọng không phải là “có tiền mặt hay không”, mà là không ai bị bỏ lại phía sau, ngay cả trong một thế giới chỉ còn những cú quẹt thẻ và mã QR.

Các bạn quan tâm có thể tham khảo nguồn tại link