Xe điện ở Bắc Âu: Một cuộc cách mạng xanh và bạn đã sẵn sàng tham gia?

Mình còn nhớ cách đây vài năm, khi lần đầu tới Phần Lan, trong đầu mình vẫn nghĩ xe điện là một thứ gì đó “xa xỉ”, kiểu Tesla bóng loáng chỉ dành cho mấy người làm ở công ty công nghệ hay giới nhà giàu. Vậy mà giờ đây, ngay cả hàng xóm của mình – cô Johanna, một bà mẹ đơn thân sống ở vùng nông thôn gần Tampere – cũng vừa đổi chiếc Toyota xăng cũ sang một chiếc VW ID.4 chạy điện. “Chính phủ hỗ trợ tới 2.000 euro khi đổi xe cũ, lại còn miễn thuế đăng ký,” cô kể.

Hóa ra, không chỉ riêng Johanna. Cả Bắc Âu đang chuyển mình mạnh mẽ theo hướng xanh hơn. Đan Mạch là ví dụ tiêu biểu: năm 2024, cứ ba chiếc xe bán ra thì có một chiếc là xe điện, và tỷ lệ này dự kiến vượt 40% vào năm 2025. Điều tương tự cũng đang diễn ra ở Thụy Điển, Na Uy và Phần Lan – mỗi nước một cách, nhưng cùng hướng về một tương lai không khí thở trong lành hơn, ít tiếng ồn hơn, và... ít ghé trạm xăng hơn!

1. Na Uy: Đi trước một bước dài

Bạn mình – Vinh, đang làm kỹ sư ở Oslo – vẫn hay trêu “Na Uy là vương quốc của xe điện”. Và đúng thật, hơn 80% xe bán ra ở Na Uy trong năm 2024 là xe điện. Chính phủ Na Uy từ lâu đã miễn toàn bộ thuế VAT và thuế nhập khẩu cho xe điện, cho phép chạy vào làn bus, đỗ xe miễn phí ở trung tâm thành phố, và thậm chí được giảm lệ phí cầu đường (link).

“Tao mua chiếc Tesla Model 3 hồi 2022 mà giá còn rẻ hơn cả xe xăng cùng loại. Mỗi tháng tiết kiệm cả ngàn kron vì không phải đổ xăng,” Vinh nói.

2. Phần Lan: Thay đổi từ từ nhưng chắc chắn

Ở Phần Lan, mình để ý rằng sự chuyển mình diễn ra âm thầm hơn. Tốc độ tăng trưởng không nhanh bằng Na Uy, nhưng rõ ràng là ổn định. Chính phủ Phần Lan có chương trình hỗ trợ đổi xe cũ lấy xe điện, với mức tài trợ lên tới 2.000–4.000 euro. Ngoài ra, từ năm 2022, tất cả các tòa nhà mới đều phải có chỗ đậu xe được trang bị cổng sạc điện.

Cái hay ở Phần Lan là ngay cả ở những khu dân cư vùng sâu như Oulu hay Rovaniemi, mình vẫn thấy có điểm sạc công cộng. Những chỗ tưởng như chỉ có tuyết và nai rừng cũng đang dần “điện hóa”.

3. Thụy Điển: Gỡ rào cản cho người thu nhập thấp

Thụy Điển đang đưa ra một đề xuất rất nhân văn – từ tháng 1/2026, các hộ dân ở vùng nông thôn hoặc có thu nhập thấp có thể nhận hỗ trợ tối đa 54.000 kronor (khoảng 4.600 euro) khi mua xe điện. Đây là cách giúp những người như bác Lars – người quen của mình sống ở Skåne, từng chạy taxi bằng xe diesel hơn 15 năm – có thể chuyển sang chiếc xe điện Kia EV6 mà ông hằng mơ ước. “Tiền nhiên liệu giờ cao lắm, mà tôi thì sắp về hưu. Được nhà nước hỗ trợ thì mới dám đổi xe,” bác bảo.

Chương trình này sẽ được tài trợ bởi Quỹ Khí hậu Xã hội của EU và kéo dài tới 7 năm, hướng tới nhóm người dễ bị tổn thương khi giá nhiên liệu tăng do các chính sách khí hậu.

Tổng hợp so sánh chính sách & tiến độ EV

Quốc gia	EV % xe mới (2024)	Chính sách nổi bật
Na Uy	88.9 – 92.7 %	Miễn thuế, ưu đãi đường bộ, phí đỗ, làn buýt; Chính phủ & tổ chức EV đồng hành
Đan Mạch	~33 % (2024) → >40 % (2025)	Trợ cấp, thuế ưu đãi, đầu tư sạc & xe công cộng
Thụy Điển	Thứ 2 châu Âu	Gói hỗ trợ 54.000 SEK, sạc công cộng, ưu tiên nông thôn
Phần Lan	~31 % (2021)	Rebate €2.000, >1.300 trạm sạc

4. Xe điện – có thật sự “xanh”?

Dĩ nhiên, không phải ai cũng ủng hộ. Một người bạn học tiếng Thụy Điển chung với mình từng chia sẻ lo ngại về việc sản xuất pin lithium ảnh hưởng đến môi trường, hay việc thiếu trạm sạc ở vùng sâu. Và mình đồng ý – đây là những vấn đề thực tế cần giải quyết.

Tuy nhiên, nếu nhìn tổng thể, xe điện vẫn là hướng đi tích cực. Chi phí bảo trì thấp hơn, khí thải gần như bằng 0 khi vận hành, và cảm giác lái rất êm ái. Chính mình khi được thử ngồi lái chiếc Polestar 2 của người bạn tại Stockholm cũng thấy bất ngờ: không tiếng ồn, không mùi khói, cảm giác như “trượt nhẹ” qua từng con phố.

5. Còn ở Việt Nam thì sao?

Lâu lâu mình gọi về nhà, ba mình vẫn hay kể chuyện “xóm mình giờ ai cũng nói về xe điện”. Dù hiện tại đa phần vẫn là xe máy điện, nhưng VinFast, Tesla và cả các hãng châu Âu cũng đã bắt đầu hiện diện ở thị trường Việt Nam. Những chiếc VF e34 hay VF 5 bắt đầu xuất hiện nhiều hơn trên đường phố Hà Nội, Sài Gòn – y như cách Tesla và Polestar đang len lỏi vào cuộc sống thường nhật ở Bắc Âu.

Mình chợt nhận ra: cái sự chuyển mình ấy không chỉ là câu chuyện của châu Âu xa xôi nữa. Nó đã chạm đến những con hẻm nhỏ nơi quê nhà. Và biết đâu một ngày gần thôi, ba mình – người cả đời chạy xe số – cũng sẽ thử lái một chiếc xe điện, chỉ để thấy cảm giác “êm như lướt gió” mà mình từng kể.

Còn bạn – đã sẵn sàng?

Chuyển sang xe điện không đơn thuần chỉ là chuyện kinh tế, mà còn là câu hỏi về tương lai bạn muốn sống. Bạn muốn con mình hít thở bầu không khí trong lành? Bạn muốn sống trong một thành phố ít khói bụi hơn? Hay đơn giản là bạn muốn tiết kiệm chi phí mỗi tháng?

Cuộc cách mạng xanh đã đến gõ cửa từng ngõ phố ở Bắc Âu, từ thành thị tới nông thôn. Và mình tin, dù là người nhập cư, du học sinh hay cư dân định cư lâu dài, ai trong chúng ta cũng có thể là một phần của hành trình này.

2025-06 - ND - Chia Sẻ Bắc Âu