Một ngày làm Busschaufförer: Những điều chưa kể sau vô lăng

Khi tôi mới sang Thụy Điển, nghề tài xế xe buýt (Busschaufförer) từng là một trong những lựa chọn đầu tiên tôi cân nhắc. Không chỉ vì mức lương khá ổn định mà còn bởi hình ảnh những chiếc xe buýt sạch sẽ, đúng giờ, tài xế mặc đồng phục chỉnh tề khiến tôi nghĩ ngay: “Làm nghề này chắc cũng nhẹ nhàng.” Nhưng như mọi công việc khác ở xứ lạnh này, sự thật luôn có nhiều lớp hơn vẻ bề ngoài.

Những ngày đầu: dễ tiếp cận nhưng không dễ trụ lại

Nghề tài xế xe buýt ở Thụy Điển có vẻ dễ tiếp cận với người nhập cư. Nhiều người Việt tôi quen, nhất là các anh em mới sang theo diện đoàn tụ hoặc chuyển nghề sau khi làm nhà hàng, nail, đều chọn học lái hạng D để xin vào làm cho các công ty như Nobina, Keolis hay Arriva.

Chương trình đào tạo thường kéo dài vài tháng, gồm lý thuyết, thực hành và cả học về đạo đức nghề nghiệp. Không cần tiếng Thụy Điển giỏi ngay từ đầu vì ban đầu có thể làm ở khu vực có nhiều người nhập cư, nhưng muốn trụ lâu, thì tiếng Thụy Điển là yếu tố sống còn. Vì ngoài việc lái xe, tài xế còn phải giao tiếp với hành khách, phản ứng với các tình huống khẩn cấp và đôi khi làm báo cáo, viết email cho cấp trên.

Anh Tuấn – một người bạn của tôi – chuyển từ nghề thợ xây sang lái xe buýt ở Västerås kể: “Tưởng chỉ cần lái cho đúng tuyến là xong, ai ngờ áp lực thời gian và việc không có đủ thời gian nghỉ khiến nhiều người bỏ nghề sau vài tháng.”

Một ngày làm tài xế xe buýt: không chỉ là lái và mở cửa

Ngày làm việc của tài xế bắt đầu khá sớm hoặc kết thúc rất muộn – tuỳ ca. Có người lái ca sáng từ 4h30 đến 13h, người khác bắt đầu từ 14h và về nhà lúc 22h30. Các ca được lên lịch trước, nhưng đổi ca với đồng nghiệp không phải lúc nào cũng dễ nếu không có người thay.

Bạn có thể nghĩ, "Ngồi trong xe có máy lạnh, máy sưởi, thời tiết không ảnh hưởng", nhưng thử tưởng tượng ngồi liên tục 3–4 tiếng không được đi vệ sinh, không được ăn uống vì không có điểm nghỉ giữa tuyến thì bạn sẽ hiểu cảm giác của nhiều tài xế.

Một điều ít ai nói đến là cảm giác cô đơn. Không phải tài xế nào cũng có đồng nghiệp thân thiết. Thường thì bạn đến điểm tập kết, nhận xe, bắt đầu tuyến, kết thúc rồi về nhà. Không ai để nói chuyện trong suốt ca làm. Có hôm chỉ giao tiếp vài câu với hành khách, nếu may mắn họ lịch sự. Còn nếu không, bạn có thể phải đối mặt với hành khách say rượu, cáu gắt hoặc... đi tiểu trong xe như chuyện từng xảy ra ở tuyến đêm ở Stockholm.

Góc khuất phía sau tay lái: áp lực, hợp đồng mờ ám và những bất cập

Gần đây, vụ việc Nobina buộc tài xế ký cam kết không được nói chuyện công việc, thậm chí không được trao đổi với đồng nghiệp về cách vận hành xe hay lịch trình, đã khiến nhiều người giật mình. Nhiều tài xế ký vì không có lựa chọn, vì sợ mất việc, vì đang trong giai đoạn thử việc. Nhưng điều này cũng nói lên một thực trạng: không phải công ty nào cũng đối xử công bằng và minh bạch với tài xế của mình.

Anh Hưng – làm cho Nobina ở Stockholm – chia sẻ rằng: “Có những ngày, tôi chỉ được nghỉ đúng 10 phút giữa hai ca, mà trạm cuối không có nhà vệ sinh. Chạy trễ vì kẹt xe thì hành khách than phiền. Mà nếu chạy quá giờ, công ty lại không trả lương thêm.”

Đáng nói là phần thời gian “dead time” – lúc chờ xe hoặc lái xe về trạm mà không có hành khách – nhiều khi không được trả công. Vậy nên ca làm trên giấy là 7 tiếng, nhưng thực tế tài xế có thể mất 9 tiếng cho cả di chuyển, chờ đợi.

Nhưng không phải không có điểm sáng

Tuy có nhiều bất cập, không thể phủ nhận rằng nghề tài xế xe buýt ở Thụy Điển vẫn là một công việc ổn định và phù hợp với nhiều người nhập cư – đặc biệt là người Việt quen tính kỷ luật và chăm chỉ.

Lương khởi điểm vào khoảng 28,000–30,000 SEK/tháng (trước thuế) và có thể tăng theo thâm niên. Có chế độ nghỉ phép, bảo hiểm, tiền hưu trí, lương ca đêm, ca cuối tuần... Những ai không thích môi trường văn phòng, ưa thích sự tự do thì công việc này có thể phù hợp.

Có người sau vài năm đã được cất nhắc làm "trafikledare" – người điều phối tuyến xe – hoặc huấn luyện viên nội bộ cho tài xế mới. Ngoài ra, với kinh nghiệm và giấy phép lái D, một số người chuyển sang chạy du lịch đường dài, có lịch trình linh hoạt và thu nhập cao hơn.

Làm hay không làm – câu chuyện của lựa chọn

Nghề tài xế xe buýt không hào nhoáng nhưng cũng không phải là ngõ cụt. Nó đòi hỏi sự kiên nhẫn, tinh thần trách nhiệm và cả khả năng xử lý tình huống tốt. Với những ai mới sang Thụy Điển, đang tìm việc làm ổn định mà không yêu cầu bằng cấp đại học, đây có thể là bệ phóng.

Tuy nhiên, cần có sự chuẩn bị kỹ càng – từ học ngôn ngữ, hiểu luật giao thông, đến tìm hiểu quyền lợi lao động và kết nối với công đoàn. Đặc biệt, đừng ngại hỏi, đừng ngại nói, và càng không nên ký những giấy tờ mình chưa hiểu rõ – vì quyền lợi của người lao động, dù ở Thụy Điển, cũng không phải lúc nào cũng được đảm bảo nếu chính bạn không lên tiếng.

Tôi luôn tin rằng, mỗi nghề đều có giá trị riêng. Nghề tài xế xe buýt có thể không phải đích đến cuối cùng, nhưng là một chặng đường đáng giá cho nhiều người Việt ở Thụy Điển. Miễn là bạn bước vào với đôi mắt mở, trái tim tỉnh táo và tinh thần học hỏi – thì sau tay lái, bạn không chỉ chở hành khách, mà còn đang lái chính hành trình hội nhập của mình ở xứ sở Bắc Âu này.

Bạn đang cân nhắc học lái xe buýt ở Thụy Điển? Hay đã từng làm nghề này? Hãy chia sẻ câu chuyện của bạn – để chúng ta hiểu nhau hơn và cùng tìm ra hướng đi vững chắc hơn cho cộng đồng người Việt xa xứ.

07/2025 - Chia Sẻ Thụy Điển